Cây dừa cạn thường được mọi người biết đến là một loại cây cảnh có lá xanh tốt và hoa nở quanh năm. Tuy nhiên, loại cây này còn là một dược liệu quý trong Đông y có khả năng chữa trị nhiều loại bệnh.
Đặc điểm của cây
Tên khoa học
Tên khoa học: Catharanthus roseus
Họ: Trúc đào (danh pháp khoa học: Apocynaceae)
Tên khác
Bông dừa, Trường xuân và Hoa hải đằng.
Nhận diện
Dừa cạn thuộc loại thân thảo, nhỏ, chiều cao chỉ khoảng 40 – 80cm. Cây thường mọc thành bụi, lá xanh quanh năm, thường mọc đối xứng, phiến hình trứng dài, rộng 1 – 2.5cm, dài 3 – 8cm, hai đầu hẹp nhọn. Rễ cây phát triển, phần thân dưới hóa gỗ, thân trên dạng thảo và mềm.
Hoa có mùi thơm đặc trưng với các màu trắng, đỏ hoặc màu hồng, mọc đơn độc ở các kẽ lá phía trên. Mỗi hoa gồm có 5 cánh, mỏng, sờ vào thấy mềm mịn. Quả rộng 2 – 3mm, dài 2 – 4mm, đầu quả hơi tù, bên trong chứa khoảng 10 – 20 hạt nhỏ, dạng hình trứng và có màu nâu nhạt. Cây xanh tốt và nở hoa quanh năm.
Tác dụng dược lý của cây dừa cạn
Công dụng của cây dừa cạn theo Đông Y
Tác dụng: Tiêu viêm, tiêu thũng, hoạt huyết, thông tiểu và hạ áp.
Chủ trị: Tiêu hóa kém, lỵ, đái tháo đường, tiểu tiện khó, cao huyết áp, bỏng nhẹ, ung thư, mất ngủ.
Công dụng của cây dừa cạn theo dược lý hiện đại
- Tác dụng hỗ trợ điều trị ung thư bạch cầu (bệnh máu trắng).
- Trong dừa cạn có chứa chất Vincristin có tác dụng ức chế tế bào ung thư nhưng có thể gây ức chế thần kinh và gây hại cho thai nhi.
- Tác dụng lọc máu và làm săn da từ lá và thân bông dừa.
- Thành phần hóa học trong cây dừa cạn có tác dụng lợi tiểu và tẩy giun.
Bài thuốc chữa bệnh từ cây hoa dừa cạn
Bài thuốc giảm đau nhức
Chuẩn bị: Lá lá cây dừa cạn và lá cây hòe, lượng bằng nhau.
Thực hiện: Đem 2 loại lá trên giã nhỏ và đắp lên vùng đau nhức rồi băng lại.
Bài thuốc hỗ trợ điều trị tăng huyết áp
Chuẩn bị:
- Dừa cạn 160g
- Cam thảo đất 140g
- Đỗ trọng 120g
- Chi tử 100g
- Cỏ xước 160g
- Lá đinh lăng 180g
- Hoa hòe 150g.
Thực hiện: Đem sao giòn, tán vụn các nguyên liệu trên sau đó bảo quản trong hộp kín.
Mỗi ngày dùng 40g hãm với 1 lít nước sôi trong vòng 10 phút và dùng thay nước trà.
Bài thuốc hỗ trợ điều trị xơ gan và viêm gan
Chuẩn bị:
- Cây hoa dừa cạn 10g
- Diệp dạ châu 10g
- Thân, rễ, lá của cây cà gai leo 30g
Thực hiện: Sao vàng các nguyên liệu, sắc uống mỗi ngày 1 thang.
Bài thuốc trị chứng rong kinh
Chuẩn bị: Cây dừa cạn sao vàng (bao gồm thân, lá, rễ và hoa).
Thực hiện: Đem sắc uống, dùng liên tục trong 3 – 5 ngày.
Bài thuốc trị chứng mất ngủ
Chuẩn bị:
- Thân lá dừa cạn khô (sao vàng) 20g.
- Hạt muồng sao đen 12g
- Lá vông nem 12g
Thực hiện: Đem sắc uống và dùng trước khi đi ngủ.
Bài thuốc trị chứng tiêu khát (khát nhiều và tiểu tiện nhiều)
Chuẩn bị:
- Bông dừa 10g
- Cây dây thìa canh 20g
Cách thực hiện:
Đem các nguyên liệu trên sắc với 1 lít nước còn lại 3 bát. Chia đều thành 3 lần uống và dùng hết trong ngày. Để đạt hiệu quả tốt nhất nên sử dụng sau khi ăn 15 – 20 phút.
Bài thuốc trị lỵ trực khuẩn
Chuẩn bị:
- Dừa cạn (sao vàng hạ thổ) 20g
- Hoàng liên và chi tử mỗi vị 10g
- Đinh lăng, rau má, lá khổ sâm, cỏ mực và cỏ sữa mỗi vị 20g.
Thực hiện: Đem sắc với 600ml nước còn lại 300ml và chia thành 3 lần uống. Áp dụng bài thuốc liên tục trong vòng 5 ngày.
Bài thuốc trị chứng bế kinh
Chuẩn bị:
- Bông dừa (phơi khô) 16g
- Hương phụ và nga truật mỗi vị 12g
- Kê huyết đằng, trạch lan mỗi vị 16g
- Tô mộc 20g
- Chỉ xác 8g
- Hồng hoa 10g
Thực hiện: Đem các vị sắc với 500ml nước còn lại 300ml và chia thành 2 lần uống.
Bài thuốc trị vết bỏng nhẹ
Chuẩn bị: Lá dừa cạn tươi.
Thực hiện: Giã nát, đắp lên vết bỏng. Thực hiện 2 – 3 lần/ ngày.
Lưu ý: Không thực hiện với những vết bỏng nặng, trợt lở da và bỏng da trên diện rộng.
Bài thuốc trị búi trĩ sưng đau
Bài thuốc đắp: Dùng lá và hoa cây dừa cạn, lá thầu dầu tía bằng lượng nhau. Đem nguyên liệu rửa sạch, giã nát và băng lại ở búi trĩ.
Bài thuốc uống:
Chuẩn bị:
- Bông dừa (sao vàng), cỏ mực mỗi vị 20g.
- Cam thảo 12g
- Trần bì, thăng ma và sài hồ mỗi vị 10g
- Đương quy và hoàng kỳ mỗi vị 12g
- Bạch truật và phòng sâm mỗi vị 16g
Thực hiện: Đem sắc với 600ml nước còn lại một nửa, chia thành 2 lần uống. Áp dụng bài thuốc trong vòng 10 ngày, sau đó ngưng 3 – 4 ngày và lặp lại liệu trình.
Bài thuốc điều trị zona thần kinh
Chuẩn bị:
- Hạ khô thảo, bông dừa (sao vàng, hạ thổ) 16g
- Cam thảo đất, thổ linh và nam tục đoạn mỗi vị 16g
- Chi tử và bạch linh mỗi vị 10g
- Kinh giới 12g
Thực hiện: Đem sắc 3 lần và dùng uống 3 lần. Ngày sử dụng 1 thang cho đến khi khỏi.
Bài thuốc hỗ trợ điều trị bệnh ung thư
Chuẩn bị:
- Cây hoa dừa cạn 15g
- Cây xạ đen 30g
Thực hiện: Sắc với 1 lít nước còn 700ml, đem chia thành 3 lần uống và dùng sau khi ăn 30 phút.
Lưu ý khi dùng cây dừa cạn
Không nên dùng quá 50g/ngày có thể gây mù và tử vong.
Không nên dùng dừa cạn cho người có huyết áp thấp, phụ nữ mang thai và người đang cho con bú.
Một số phản ứng bất lợi có thể xảy ra như táo bón, viêm miệng, nôn mửa, buồn nôn, viêm thần kinh, giảm số lượng bạch cầu, rụng tóc, chán ăn, tắc ruột,…khi dùng bông dừa cạn do chất Alkaloid gây ra.
Các hoạt chất trong dừa cạn như vinblastine và vincristine có thể gây ngộ độc và tử vong nếu sử dụng tùy tiện.
